Khi sự giúp đỡ không hữu ích - nhà tham vấn làm quá chức năng

Erin đến với phòng tham vấn với tất cả dấu hiệu của trầm cảm. Cô ấy không hạnh phúc với nghề nghiệp, sức khỏe và gia đình. Mẹ của cô đau khổ, cha cô xa cách và người em trai khuyết tật bị bệnh. Erin dành rất nhiều năng lượng để trấn an và dẫn dắt gia đình, và cô than phiền về việc gia đình đã đáp trả cho cô rất ít. Cô ngày càng phụ thuộc vào chất ngọt để làm dịu bản thân, và vật lộn để kết thúc sự phụ thuộc này.

Mức độ lo âu của Erin khá cao, và là một nhà tham vấn non kinh nghiệm, tôi chật vật với trường hợp này. Cô ấy khóc rất nhiều, và bắt đầu gia tăng sự chỉ trích lên công việc của tôi. Cô ấy nói rằng cô muốn ngừng việc tập trung vào động năng gia đình (family dynamics), vì thế tôi đổi chủ đề. Cô ấy muốn tập trung hơn vào thói quen ăn uống, vì thế tôi tập trung vào đó. Sau đó cô ấy nói tôi không đưa cho cô ấy đủ công cụ, vì thế tôi đưa cho cô ấy thêm công cụ. Tôi sợ hãi việc gặp cô ấy mỗi tuần, biết rằng cô ấy sẽ tìm ra một vài lý do để không hài lòng với tôi. Tôi sẽ thừa nhận rằng tôi thở phào khi cô quyết định chuyển sang một nhà tham vấn khác.

Nó sẽ rất dễ dàng cho tôi khi nhìn lại công việc với Erin và dán nhãn cô ấy như là một thân chủ khó khăn hoặc kháng cự - người đơn giản là không sẵn sàng để thay đổi. Nhưng bây giờ tôi hiểu tốt hơn.

Bạn thấy đấy, tôi là một nhà thực hành theo lý thuyết hệ thống gia đình của Bowen. Một trong những ý tưởng lớn trong lý thuyết Bowen là mối quan hệ là sự tương quan lẫn nhau. Mỗi người đóng góp một phần, và những phần này có tính bổ sung. Khi bạn nhìn vào cá nhân và không phải là mối quan hệ, bạn bỏ lỡ việc nhìn thấy sự tương quan lẫn nhau này. Mối quan hệ trị liệu cũng không phải là ngoại lệ. Murray Bowen viết, “Khi nhà trị liệu cho phép bản thân mình trở thành một người chữa lành hoặc người sửa chữa, gia đình tập trung vào sự loạn chức năng để chờ đợi nhà trị liệu hoàn thành công việc của ông ấy.”

Erin tìm kiếm người nhận trách nhiệm cho vấn đề của cô ấy, và tôi nhanh chóng rơi vào vị trí đó để làm dịu và tránh né cơn giận của cô. Nhìn lại, tôi nghĩ về mối quan hệ của chúng tôi có thể khác đi nếu tôi đã không quá-chức-năng (over-functioning) với Erin và kiếm chế việc ‘dạy dỗ’ cô ấy cách sửa chữa vấn đề trầm cảm của cô. Tôi đã quyết định rằng Erin đã không sẵn lòng thay đổi, và tôi không bao giờ ngừng suy nghĩ về cách thức những hành động của tôi đã hỗ trợ cho sự mâu thuẫn và cảm giác bất lực của cô ấy.

Tôi thật lòng tin rằng trái ngược với lo âu là sự tò mò. Nếu tôi có thể tò mò về việc tham vấn cho những thân chủ thách thức, họ sẽ thường trở nên tốt nhất. Khi tôi nhảy vào và cố gắng sửa chữa, tôi đang giao tiếp với những thân chủ đó rằng họ không đủ khả năng giải quyết vấn đề - rằng suy nghĩ của họ không hữu ích và rằng họ nên thay vào đó mượn những ý tưởng của tôi. Trong những tình huống như thế, tôi đã bận tâm đến việc xoa dịu vấn đề hơn là để cho thân chủ nhận trách nhiệm cho chính bản thân họ.

Công việc của tôi là giúp thân chủ nhìn thấy sự tương quan lẫn nhau trong mối quan hệ của họ. Như khi một thân chủ tự hỏi tại sao mẹ của anh ấy vô trách nhiệm về tài chính như thế trong khi anh ấy phải trả nợ cho mẹ trong nhiều năm. Hoặc khi ai đó tự hỏi tại sao người yêu không còn chia sẻ với cô ấy trong khi cô ấy liên tục đòi hỏi anh quản lý nỗi đau khổ của chính cô. Khi chúng ta tập trung vào người khác trong mối quan hệ, chúng ta đang bỏ lỡ 50%. Bằng việc tập trung vào Erin và điều mà tôi nghĩ rằng là ‘lỗi sai’ của cô, tôi đã bỏ lỡ việc nhìn thấy phần đóng góp của mình trong mối quan hệ trị liệu.

Khi sự lo âu tăng cao trong phòng tham vấn, nó cực kỳ khó để chuyển lại sự tập trung vào bản thân. Khó, nhưng không phải là bất khả thi. Vì thế khi một người đau khổ, thay vì sửa chữa hay đảm bảo, tôi cố gắng tập trung đến lúc khi mà tôi đang bật chế độ quá-chức-năng của mình. Khi một người hỏi tôi về việc tôi nghĩ thế nào về trạng thái của họ, tôi thách thức họ để họ tin vào năng lực của chính họ trong việc tự lượng giá bản thân. Tôi cố gắng làm điều này trong bất cứ mối quan hệ nào, đối với thân chủ hay là cả với bạn bè.

Tôi nghĩ rằng tôi trở nên tốt hơn mỗi ngày trong việc ý thức sự tương quan lẫn nhau trong các mối quan hệ của tôi. Bằng việc nhìn thấy phần của tôi, tôi đang nhận trách nhiệm cho bản thân mình và cho phép người khác làm điều tương tự. Đổi lại, những mối quan hệ này đem tới nhiều niềm vui hơn trong cuộc sống của tôi. Nếu tôi có thể tập trung vào bản thân mình xung quanh những thân chủ lo âu, sau đó, thường xuyên, họ cuối cùng trở nên những người tưởng thưởng nhất tôi từng thấy.

Lược dịch từ When help isn’t helpful: Overfunctioning for clients được viết bởi Kathleen Smith tại ct.counseling.org