13 đặc điểm của một nhà tham vấn hiệu quả
Tâm lý trị liệu/tham vấn tâm lý thì rẻ hơn và hiệu quả hơn dùng thuốc cho rất nhiều những vấn đề dẫn con người tìm đến trị liệu. Ước lượng độ hiệu quả của tâm lý trị liệu, dựa trên hàng ngàn nghiên cứu thực chứng, rằng nó hiệu quả khoảng 75-80% các trường hơp. Đó là một thống kê ấn tượng. Và tin hay không, tâm lý trị liệu rẻ hơn thuốc được kê đơn đặc biệt khi bạn cân nhắc về những tác động lên khả năng của bạn để đạt được những mục tiêu cuộc đời dài hạn.
Để trở nên hiệu quả, tham vấn tâm lý cần được cung cấp theo cách thức mà có thể đáp ứng những tiêu chí. Tôi đã liệt kê chúng ngắn gọn và chuyển chúng thành những khái niệm dễ hiểu để bạn có thể lượng giá nhà chuyên môn sức khỏe tâm thần đang cung cấp dịch vụ cho bạn.
1. Sở hữu bộ kỹ năng tương-quan-cá-nhân (interpersonal skills). Nhà tham vấn hiệu quả có thể biểu lộ bản thân tốt. Họ sắc sảo trong việc cảm thấy những gì người khác đang nghĩ hay cảm nhận. Đối với thân chủ, họ thể hiện sự ấm áp và chấp nhận, thấu cảm, và sự tập trung vào thân chủ, không phải chính bản thân họ.
Điều này có nghĩa với bạn rằng: Khi bạn nói về những gì bạn đang trải nghiệm, liệu nhà tham vấn có tỏ ra hứng thú trong việc biết về điều bạn đang cảm thấy? Liệu nhà tham vấn có giao tiếp với bạn theo cách mà bạn có thể hiểu được? Nhà tham vấn nói về bạn hơn là bản thân anh/cô ấy?
2. Khả năng giúp bạn cảm thấy bạn có thể tin tưởng nhà tham vấn. Theo Wampold, con người quyết định họ có thể tin vào ai đó trong vòng một phần 50 nghìn giây gặp người đó. Thân chủ tin vào nhà tham vấn sẽ giúp ích cho họ bởi vì nhà tham vấn giao tiếp bằng lời và không lời rằng anh/cô ấy là người mà thân chủ có thể tin cậy.
Điều này có nghĩa với bạn rằng: Cảm giác bên trong của bạn nói điều gì khi bạn mới gặp con người này? Liệu con người này có cho bạn cảm thấy rằng bạn có thể có một mối quan hệ làm việc tốt và niềm tin của bạn vào con người này sẽ không bị phản bội? Sự thật rằng dưới những tiêu chuẩn đạo đức của nhà tham vấn bao gồm việc có thể báo cáo những ý định bất hợp pháp hoặc nguy hiểm cho nhà cầm quyền/có chức trách như cảnh sát hoặc cơ sở dịch vụ xã hội. Tuy vậy, thậm chí với những yêu cầu này có thể giúp bạn cảm thấy tin tưởng nhà tham vấn, bởi vì bạn biết rằng bạn và người khác bạn quan tâm sẽ được bảo vệ.
3. Sự sẵn sàng thiết lập một liên minh với bạn. Một trong những dự tố chắc chắn nhất của kết quả tham vấn là cảm nhận rằng thân chủ ở trong một mối quan hệ cộng sự với nhà tham vấn của họ. Điều này được biết đến như là liên minh trị liệu. Nhà tham vấn hiệu quả có thể thiết lập liên minh trị liệu cho nhiều dạng thân chủ.
Điều này có nghĩa với bạn rằng: Liệu bạn có cảm giác rằng nhà tham vấn hứng thú trong việc thiết lập những mục tiêu mà cả đôi bên đồng ý? Mặc dù nhà tham vấn rõ ràng là chuyên gia, bạn cảm thấy rằng họ lắng nghe những mục tiêu của bạn trong tham vấn và mong muốn giúp bạn đặt mục tiêu mà bạn đồng ý?
4. Có khả năng giải thích những triệu chứng của bạn và điều chỉnh những giải thích này phù hợp với hoàn cảnh. Thân chủ muốn biết tại sao họ đang trải nghiệm những triệu chứng thậm chí nếu đây không phải là lần đầu họ tìm kiếm tham vấn. Nhà tham vấn hiệu quả cung cấp những giải thích mà thân chủ có thể hiểu nhưng họ cũng sẵn sàng điều chỉnh phù hợp với hoàn cảnh.
Điều này có nghĩa với bạn rằng: Bạn có hiểu điều mà nhà tham vấn nói về những yếu tố góp phần vào triệu chứng của bạn? Lời giải thích không cần (và chắc chắn không nên) “quá khoa học;” nó nên là lời giải thích cho bạn cảm nhận về việc bạn là ai và tại bạn đang cảm thấy như thế. Bạn nên cũng cảm thấy rằng nhà tham vấn sẵn sàng linh hoạt tùy vào thay đổi của tình hình hoặc thông tin mới về triệu chứng của bạn trở nên rõ ràng trong suốt quá trình điều trị.
5. Cam kết phát triển một kế hoạch trị liệu phù hợp và chấp nhận được. Nhà tham vấn hiệu quả đánh giá tâm lý (assessment) rất sớm trong trị liệu. Theo sự đánh giá này, họ nên phát triển một kế hoạch trị liệu và chia sẻ kế hoạch trị liệu với bạn.
Điều này có nghĩa với bạn rằng: Liệu nhà tham vấn có chia sẻ với bạn kế hoạch của anh/cô ấy cho loại trị liệu mà bạn đang nhận? Bạn không nên cảm thấy thiếu chắc chắn về điều đang diễn ra hoặc lý do. Trừ phi bạn biết về kế hoạch trị liệu là gì, bạn sẽ ở trong nguy cơ không tuân theo những đề nghị của nhà tham vấn vì bạn sẽ không biết tại sao nó quan trọng.
6. Giao tiếp sự tự tin về tiến trình trị liệu. Một nhà tham vấn hiệu quả giữ thân chủ lại việc tham vấn bằng việc giao tiếp cho thân chủ cảm giác rằng việc trị liệ sẽ đáng giá. Những nhà tham vấn này cho phép thân chủ của họ thấy an toàn và biết rằng nhà tham vấn biết điều anh/cô ấy đang làm và lý do.
Điều này có nghĩa với bạn rằng: Nếu bạn cảm thấy rằng điều nhà tham vấn kiểm soát không phải là bạn mà là tiến trình trị liệu – bạn sẽ có nhiều khả năng làm cho nó tiến triển. Sự thiếu chắc chắn về việc liệu nhà tham vấn biết điều họ đang làm có thể làm hạ giá trị của tiến trình điều trị. Rõ ràng, nếu bạn không hạnh phúc với điều mà trị liệu đang diễn ra, bạn nên đem nó ra bàn luận. Tuy vậy, một nhà tham vấn tốt làm cho bạn cảm thấy rằng bạn đang được chăm sóc tốt.
8. Linh hoạt trong việc điều chỉnh trị liệu với những đặc điểm riêng của thân chủ. Một nhà tham vấn tốt không cho phép cách tiếp cận “một cỡ vừa với tất cả”. Nghiên cứu trong tâm lý trị liệu chỉ ra một cách thuyết phục trong một số lượng lớn nghiên cứu rằng một vài loại trị liệu tốt hơn những loại khác cho một vài rối loạn tâm lý cụ thể. Tuy vậy, một nhà tham vấn cần sẵn sàng thích nghi với những đặc điểm riêng của thân chủ.
Điều này có nghĩa với bạn rằng: nếu bạn cảm thấy nhà tham vấn đang theo một số luật lệ và không phản ứng với những bận tâm cụ thể của bạn, bạn cần phải biểu lộ những cảm nhận này. Hãy cụ thể về điều đang hiệu quả và không hiệu quả với bạn. Trong một vài trường hợp, sự thiếu thoải mái của bạn có thể liên quan đến giai đoạn điều trị của chính bạn. Tuy vậy, điều quan trọng là hãy nói lên nhu cầu của bản thân.
9. Khơi cảm hứng của sự hy vọng và lạc quan về cơ hội triển nở bản thân của bạn. Hy vọng là một yếu tố khơi động lực. Cảm nhận rằng việc đang tiến triển thường là một phần lớn trong việc trị liệu thành công. Tuy vậy, một nhà tham vấn tốt không phải là một người hy vọng thiếu-thực-tế. Nhà tham vấn biết cách để cân bằng giữa sự thực tế và hy vọng.
Điều này có nghĩa với bạn rằng: một nhà tham vấn tốt sẽ khơi cảm hứng cho bạn rằng bạn có thể trở nên tốt hơn. Tuy vậy, bạn có thể biết từ trải nghiệm quá khứ của chính bạn. Tiếp cận tham vấn với sự lạc quan vẫn tốt hơn sự bi quan và nếu nhà tham vấn khơi cảm hứng để bạn cảm thấy có hy vọng, bạn sẽ thu được lợi ích từ việc tham vấn.
10. Nhạy cảm với gốc văn hóa (cultural background) của bạn. Theo APA, nguyên lý thực hành dựa trên chứng cứ đề nghị rằng nhà tham vấn thích nghi việc trị liệu với những giá trị văn hóa của thân chủ. Điều này bao gồm việc thể hiện sự tôn trọng đối với gốc gác của bạn và ý thức về thái độ bên trong nền văn hóa hoặc cộng đồng của bạn hướng tới, ví dụ, mối quan hệ gia đình, thực hành tôn giáo, và hành vi phù hợp.
Điều này có nghĩa với bạn rằng: một nhà tham vấn hiệu quả không bình luận có tính công kích về giới tính, chủng tộc, dân tộc, xu hướng tình dục, tôn giáo hoặc gốc văn hóa của bạn. Tuy vậy, nhà tham vấn có thể không ý thức về những cấm đoán hoặc truyền thống cụ thể vốn là một phần quan trọng trong cuộc đời của bạn. Nếu điều này xảy ra, giải thích tại sao nó quan trọng với bạn. Có khả năng là nhà tham vấn đơn giản không ý thức tình huống này, và sẽ đánh giá cao khi lĩnh hội được kiến thức này.
11. Sở hữu khả năng nội thị (self-insight). Nhà tham vấn hiệu quả có khả năng tự ý thức và có thể chia tách vấn đề của chính anh/cô ấy khỏi vấn đề của thân chủ. Freud dùng thuật ngữ “phản-chuyển-cảm” để nói về những trường hợp mà các vấn đề được trình bày bởi thân chủ kích hoạt phản ứng cảm xúc của nhà tham vấn. Điều quan trọng là nhà tham vấn có thể xác định và quản lý phản ứng của họ đối với những vấn đề mà thân chủ nói với họ.
Điều này có nghĩa với bạn rằng: nếu bạn thấy rằng nhà tham vấn đem lên vấn đề của chính họ khi bạn nói về vấn đề của bạn, và bạn cảm thấy điều này vượt quá làn ranh của việc tự bộc lộ, hãy biểu lộ sự quan ngại của bạn. Vô thức có thể đánh lừa tất cả chúng ta, bao gồm nhà tham vấn, nhưng những người tốt nhất có thể kiểm soát phản ứng của họ thậm chí khi những trải nghiệm tác động đến họ.
12. Dựa trên những chứng cứ khoa học tốt nhất. Nhà tham vấn thực hành theo hướng dẫn của hiệp hội nghành nghề. Lý tưởng, nhà tham vấn cần điều tiết những tiếp cận trị liệu cho phù hợp với những kiến thức cập nhật.
Điều này có nghĩa với bạn rằng: có rất nhiều nguồn thông tin hiện hữu với thân chủ để lượng giá việc điều trị mà họ đang nhận. Mặc dầu cũng không cần thiết cho thân chủ cương quyết bắt nhà tham vấn thử những những phương pháp mới và chưa được kiểm chứng mà họ đọc trên mạng, nó vẫn là ý tưởng tốt khi kiểm tra những trang web đáng tin cậy để chắc chăn rằng bạn đang nhận được những trị liệu cập nhật, được kiểm chứng khoa học, và hỏi nhà tham vấn của bạn về chúng.
13. Tham gia việc huấn luyện và học tâp liên tục. Những nhà chuyên môn sức khỏe tâm thần cần tham gia vào việc học tập liên tục để duy trì những chứng chỉ của họ. Họ được đòi hỏi bởi luật pháp để tìm kiếm và hoàn thiện huấn luyện này.
Điều này có nghĩa với bạn rằng: chỉ cần nhà tham vấn có bằng hành nghề, bạn có thể chắc chắn rằng anh hoặc cô ấy đang nhận những trải nghiệm học tập và huấn luyện chuyên môn. Bạn có thể sử dụng trang web để kiểm tra bằng hành nghề của nhà tham vấn vẫn được duy trì và cũng kiểm tra để thấy liệu có bất cứ vi phạm nghề nghiệp nào trong hồ sơ của họ.
Tổng kết
Kết quả trị liệu phụ thuộc vào nhiều yếu tốc, nhưng những nhà nghiên cứu tâm lý trị liệu có chứng cứ cho thấy 13 đặc điểm trong một nhà tham vấn đóng vai trò quan trọng trong việc gia tăng khả năng thành công của trị liệu. Việc tham vấn có thể xuất hiện trong nhiều tình huống, trải dài từ tham vấn hôn nhân cho đến hỗ trợ nhân viên. Mỗi nhà tham vấn có thể không đáp ứng hết 13 tiêu chí này, nhưng chỉ cần bạn nhận thức về chúng, bạn có thể quyết định liệu bạn hoặc người thân có đang nhận được sự điều trị tốt nhất.
Liên hệ với nhà tâm lý của chúng tôi
NCS. Ts Trần Anh Vũ (Tham vấn tâm lý)
Số điện thoại/Số Zalo: 0938849971
.JPG)
NCS.Ts Đặng Thị Kiều Giang (Tham vấn tâm lý)
Số điện thoại/Số Zalo: 0942906011