Triệu chứng & Điều trị cho Rối loạn Nhân cách

Tổng quan

Con người có những tính cách độc đáo được tạo thành từ sự kết hợp phức tạp của nhiều đặc điểm khác nhau. Đặc điểm tính cách ảnh hưởng đến cách mọi người hiểu và liên hệ với thế giới xung quanh, cũng như cách họ nhìn nhận bản thân.

Lý tưởng nhất là đặc điểm tính cách của con người cho phép họ thích ứng linh hoạt với môi trường thay đổi theo cách dẫn đến mối quan hệ lành mạnh hơn với người khác và chiến lược đối phó tốt hơn. Khi con người có những đặc điểm tính cách kém thích nghi, điều này sẽ dẫn đến tính thiếu linh hoạt và khả năng ứng phó không lành mạnh. Ví dụ, họ có thể kiểm soát căng thẳng bằng cách uống rượu hoặc lạm dụng ma túy, gặp khó khăn trong việc kiểm soát cơn giận và khó tin tưởng cũng như kết nối với người khác.

Tính cách hình thành sớm trong cuộc sống. Nó được định hình thông qua sự kết hợp của:

• Gen - Cha mẹ bạn có thể truyền lại một số đặc điểm tính cách cho bạn. Đôi khi những đặc điểm này được gọi là tính khí của bạn.
• Môi trường - Điều này bao gồm môi trường xung quanh bạn, các sự kiện đã xảy ra với bạn và xung quanh bạn cũng như các mối quan hệ và mô hình tương tác với các thành viên trong gia đình và những người khác.

Rối loạn nhân cách là một tình trạng sức khỏe tâm thần trong đó con người có thói quen suốt đời nhìn nhận bản thân và phản ứng với người khác theo những cách gây ra vấn đề. Những người bị rối loạn nhân cách thường gặp khó khăn trong việc hiểu cảm xúc và chịu đựng nỗi đau khổ. Và họ hành động một cách bốc đồng. Điều này khiến họ khó liên hệ với người khác, gây ra những vấn đề nghiêm trọng và ảnh hưởng đến cuộc sống gia đình, hoạt động xã hội, hiệu quả công việc và học tập cũng như chất lượng cuộc sống nói chung.

---

Triệu chứng

Trong một số trường hợp, bạn có thể không biết mình mắc chứng rối loạn nhân cách. Đó là bởi vì cách bạn suy nghĩ và hành xử có vẻ tự nhiên đối với bạn. Bạn cũng có thể nghĩ rằng những người khác phải chịu trách nhiệm về những thử thách của bạn.

Có nhiều loại rối loạn nhân cách, mỗi loại có những khác biệt quan trọng. Những rối loạn này được tổ chức thành ba nhóm hoặc cụm với các đặc điểm và triệu chứng chung:

---

Rối loạn nhân cách nhóm A

Rối loạn nhân cách nhóm A có kiểu suy nghĩ và hành vi rối loạn liên tục, phản ánh sự nghi ngờ hoặc thiếu quan tâm đến người khác. Chúng bao gồm:

Rối loạn nhân cách hoang tưởng

• Thiếu sự tin tưởng và nghi ngờ người khác cũng như lý do hành động của họ.
• Tin rằng người khác đang cố gắng làm hại mà không có lý do gì để cảm thấy như vậy.
• Nghi ngờ lòng trung thành của người khác.
• Không sẵn sàng tin tưởng người khác.
• ngần ngại tâm sự với người khác vì sợ người khác sẽ sử dụng thông tin đó để chống lại họ.
• Coi những nhận xét hoặc tình huống vô hại không mang tính đe dọa là sự xúc phạm hoặc tấn công cá nhân.
• Trở nên tức giận hoặc thù địch với những gì được cho là coi thường hoặc xúc phạm.
• Có thói quen giữ mối hận thù.
• Thường nghi ngờ rằng vợ/chồng hoặc bạn tình không chung thủy mà không có lý do gì để cảm thấy như vậy.

Rối loạn nhân cách phân liệt

• Có vẻ lạnh lùng hoặc không quan tâm đến người khác.
• Hầu như luôn chọn ở một mình.
• Bị hạn chế trong cách thể hiện cảm xúc.
• Không thể có được niềm vui trong hầu hết các hoạt động.
• Không thể nhận ra các tín hiệu xã hội điển hình.
• Có ít hoặc không có hứng thú quan hệ tình dục với người khác.

Rối loạn nhân cách thể phân liệt

• Có suy nghĩ, niềm tin, lời nói hoặc hành vi khác thường.
• Cảm nhận hoặc suy nghĩ những điều kỳ lạ, chẳng hạn như nghe thấy một giọng nói thì thầm tên của họ.
• Có những cảm xúc phẳng lặng hoặc những phản ứng cảm xúc không bình thường về mặt xã hội.
• Có lo lắng xã hội, bao gồm cả việc không thoải mái khi kết nối chặt chẽ với người khác hoặc không có mối quan hệ thân thiết.
• Trả lời người khác theo cách không phù hợp hoặc thể hiện sự nghi ngờ hoặc thiếu quan tâm.
• Có "suy nghĩ kỳ diệu" - tin rằng suy nghĩ của họ có thể ảnh hưởng đến người khác và các sự kiện.
• Tin rằng một số sự cố hoặc sự kiện ngẫu nhiên có ẩn chứa thông điệp.

---

Rối loạn nhân cách nhóm B

Rối loạn nhân cách nhóm B có mô hình rối loạn liên tục về suy nghĩ kịch tính, cảm xúc quá mức hoặc hành vi không thể đoán trước. Chúng bao gồm:

Rối loạn nhân cách ranh giới

• Có nỗi sợ hãi mãnh liệt khi ở một mình hoặc bị bỏ rơi.
• Có cảm giác trống rỗng liên tục.
• Thấy bản thân mình không ổn định hoặc yếu đuối.
• Có những mối quan hệ sâu sắc nhưng không ổn định.
• Có tâm trạng thăng trầm, thường do căng thẳng khi tiếp xúc với người khác.
• Đe dọa tự làm hại bản thân hoặc hành xử theo cách có thể dẫn đến tự tử.
• Thường rất tức giận.
• Thể hiện hành vi bốc đồng và nguy hiểm, chẳng hạn như quan hệ tình dục không an toàn, cờ bạc hoặc ăn uống vô độ.
• Có chứng hoang tưởng liên quan đến căng thẳng đến rồi đi.

Rối loạn nhân cách kịch tính

• Luôn tìm kiếm sự chú ý.
• Quá xúc động hoặc kịch tính hoặc khơi dậy cảm xúc tình dục để thu hút sự chú ý.
• Nói một cách kịch tính với những quan điểm mạnh mẽ nhưng có ít sự kiện hoặc chi tiết để hỗ trợ chúng.
• Dễ dàng bị người khác dẫn dắt.
• Có những cảm xúc nông cạn và thay đổi nhanh chóng.
• Rất quan tâm tới ngoại hình.
• Nghĩ rằng mối quan hệ với người khác gần gũi hơn thực tế.

Rối loạn nhân cách ái kỷ

• Có niềm tin rằng mình đặc biệt và quan trọng hơn những người khác.
• Có những tưởng tượng về quyền lực, thành công và trở nên hấp dẫn trong mắt người khác.
• Không hiểu nhu cầu và cảm xúc của người khác.
• Kéo dài sự thật về thành tích hoặc tài năng.
• Mong đợi được khen ngợi liên tục và muốn được ngưỡng mộ.
• Cảm thấy vượt trội hơn người khác và khoe khoang về điều đó.
• Mong đợi những ân huệ và lợi ích mà không có lý do chính đáng.
• Thường lợi dụng người khác.
• Ghen tị với người khác hoặc tin rằng người khác ghen tị với họ.

Rối loạn nhân cách chống đối xã hội

• Ít quan tâm đến nhu cầu hoặc cảm xúc của người khác, nếu có.
• Thường nói dối, trộm cắp, dùng tên giả và lừa gạt người khác.
• Đã nhiều lần vi phạm pháp luật.
• Thường vi phạm quyền của người khác.
• Là hung hăng và thường bạo lực.
• Ít quan tâm đến an toàn cá nhân hoặc sự an toàn của người khác, nếu có.
• Cư xử bốc đồng.
• Thường liều lĩnh.
• Có rất ít, nếu có, hối hận vì hành vi của họ ảnh hưởng tiêu cực đến người khác.

---

Rối loạn nhân cách nhóm C

Rối loạn nhân cách nhóm C có kiểu suy nghĩ hoặc hành vi lo lắng và luôn luôn rối loạn. Chúng bao gồm:

Rối loạn nhân cách tránh né

• Rất nhạy cảm với những lời chỉ trích hoặc từ chối.
• Không cảm thấy đủ tốt, quan trọng hoặc hấp dẫn.
• Không tham gia vào các hoạt động công việc có liên quan đến người khác.
• Bị cô lập.
• Không thử các hoạt động mới và không thích gặp gỡ những người mới.
• Cực kỳ nhút nhát trong môi trường xã hội và khi giao tiếp với người khác.
• Sợ bị từ chối, xấu hổ hoặc bị chế nhạo.

Rối loạn nhân cách phụ thuộc

• Dựa dẫm vào người khác quá nhiều và cảm thấy cần được quan tâm.
• Là người phục tùng hoặc bám víu vào người khác.
• Sợ phải tự chăm sóc bản thân nếu bị bỏ lại một mình.
• Thiếu tự tin vào khả năng.
• Cần rất nhiều lời khuyên và sự an ủi từ người khác để đưa ra những quyết định dù nhỏ.
• Cảm thấy khó khăn khi bắt đầu hoặc thực hiện các dự án do thiếu tự tin.
• Cảm thấy khó có thể không đồng ý với người khác vì sợ họ sẽ không chấp nhận.
• Chịu đựng sự đối xử tồi tệ hoặc bị lạm dụng, ngay cả khi có những lựa chọn khác.
• Có nhu cầu cấp thiết để bắt đầu một mối quan hệ mới khi một mối quan hệ thân thiết kết thúc.

Rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế

• Tập trung quá nhiều vào chi tiết, trật tự và quy tắc.
• Nghĩ rằng mọi thứ cần phải hoàn hảo và khó chịu khi không đạt được sự hoàn hảo.
• Không thể hoàn thành một dự án vì không thể đạt được sự hoàn hảo.
• Cần phải kiểm soát được con người, nhiệm vụ và tình huống.
• Không thể giao nhiệm vụ cho người khác.
• Bỏ qua bạn bè và các hoạt động thú vị vì tập trung quá nhiều vào công việc hoặc dự án.
• Không thể vứt bỏ những đồ vật bị hỏng hoặc vô giá trị.
• Cứng nhắc và bướng bỉnh.
• Không linh hoạt về đạo đức, đạo đức hoặc giá trị.
• Kiểm soát rất chặt chẽ việc lập ngân sách và chi tiêu.

Rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế không giống như rối loạn ám ảnh cưỡng chế, một chứng rối loạn lo âu.

Nhiều người mắc một loại rối loạn nhân cách cũng có các triệu chứng của ít nhất một loại rối loạn nhân cách khác. Số lượng triệu chứng của một người có thể khác nhau.

---

Điều trị

Phương pháp điều trị tốt nhất cho bạn phụ thuộc vào chứng rối loạn nhân cách, mức độ nghiêm trọng và hoàn cảnh sống của bạn. Thông thường, cần có cách tiếp cận nhóm để đáp ứng các nhu cầu về tinh thần, y tế và xã hội của bạn. Bạn có thể cần phải được điều trị trong nhiều tháng hoặc nhiều năm.

Nhóm điều trị của bạn có thể bao gồm bác sĩ của bạn và:

• Bác sĩ tâm lý.
• Nhà tâm lý học hoặc nhà trị liệu khác.
• Y tá tâm thần.
• Dược sĩ.
• Nhân viên xã hội.

Liệu pháp hành vi biện chứng, một hình thức trị liệu tâm lý còn được gọi là liệu pháp nói chuyện, là phương pháp chính để điều trị rối loạn nhân cách. Thuốc cũng có thể được sử dụng trong quá trình điều trị.

Trị liệu hành vi biện chứng

Liệu pháp hành vi biện chứng (DBT), một hình thức trị liệu nói chuyện, được sử dụng để điều trị rối loạn nhân cách. Liệu pháp này tập trung vào việc điều trị hành vi nguy hiểm, bao gồm hành vi có thể dẫn đến tự tử, cũng như hành vi có thể cản trở việc điều trị hoặc ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

DBT bao gồm các buổi gặp mặt trực tiếp hàng tuần với bác sĩ trị liệu. Việc điều trị có thể kéo dài khoảng một năm.

Các nhà trị liệu điều trị cho bệnh nhân sử dụng DBT thường xuyên tham gia nhóm tư vấn để trao đổi về các vấn đề liên quan đến điều trị. Các nhà trị liệu DBT cũng sẵn sàng hỗ trợ qua điện thoại hoặc các phương tiện khác để họ có thể huấn luyện nhằm giúp đảm bảo rằng phương pháp điều trị được đề cập trong các buổi trị liệu được áp dụng trong cuộc sống thực.

Liệu pháp này cũng bao gồm các mô-đun về:

• Kiểm soát cảm xúc của bạn.
• Xử lý sự đau khổ.
• Thực hành chánh niệm.
• Có mối quan hệ hiệu quả với người khác.

Liệu pháp này đã được chứng minh là có hiệu quả đối với thanh thiếu niên và người lớn, nhưng cần phải có một nhóm được chứng nhận về DBT .

Các loại thuốc

Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) chưa phê duyệt bất kỳ loại thuốc nào để điều trị rối loạn nhân cách một cách cụ thể. Nhưng một số loại thuốc tâm thần có thể giúp giảm các triệu chứng rối loạn nhân cách:

• Thuốc chống trầm cảm. Thuốc chống trầm cảm có thể giúp ích nếu bạn cảm thấy chán nản, tức giận, bốc đồng, cáu kỉnh hoặc vô vọng. Những triệu chứng này có thể liên quan đến rối loạn nhân cách.
• Thuốc ổn định tâm trạng. Những loại thuốc này thậm chí có thể làm giảm sự thay đổi tâm trạng hoặc làm giảm mức độ cáu kỉnh, bốc đồng và hung hăng của bạn.
• Thuốc chống loạn thần. Những loại thuốc này, còn được gọi là thuốc an thần kinh, có thể hữu ích nếu các triệu chứng của bạn bao gồm mất liên lạc với thực tế. Điều này được gọi là rối loạn tâm thần. Họ cũng có thể giúp giải quyết một số vấn đề lo lắng hoặc tức giận.
• Thuốc chống lo âu. Những loại thuốc này có thể giúp ích nếu bạn lo lắng, kích động hoặc không thể ngủ được. Nhưng trong một số trường hợp, chúng có thể khiến bạn trở nên bốc đồng hơn. Đó là lý do tại sao chúng không được sử dụng với một số loại rối loạn nhân cách.

---

Liên hệ với nhà tâm lý của chúng tôi